Film powstały na terenie Gniezna ukazuje wiele różnych fragmentów miasta, dzięki czemu dobrze widać jak bardzo się ono zmieniło. Jednocześnie warte jest zwrócenie uwagi na fabułę całego materiału. Powstał on bowiem w ramach akcji "Niewidzialna ręka", skierowanej do młodych osób i mimo trudnych czasów, w jakich on powstał, zamysł i koncepcja także i dzisiaj mogłyby budzić uznanie społeczeństwa. O co dokładniej chodziło?
W 1957 roku w czasopiśmie "Świat Młodych" skierowanym do młodzieży, umieszczono artykuł o inauguracji nietypowej społecznej akcji. Jej założeniem było niesienie pomocy osobom, które potrzebują wsparcia w codziennym życiu, ale jednocześnie nie miały się dowiedzieć, kto im pomógł. To dość nietypowe działanie, zyskało bardzo duże poparcie młodzieży, a zwłaszcza środowisk harcerskich. Wystarczyło po cichu pomóc np. wnieść węgiel do piwnicy w trakcie, gdy nie patrzył właściciel czy poukładać snopki na polu w trakcie przerwy w pracach rolniczych. Uczestnicy akcji musieli się upewnić co do prawidłowości swojego rozeznania, by nie popełnić pomyłki i jednocześnie nie wyrządzić ewentualnej szkody. Akcja miała mieć kryptonim "Niewidzialna ręka", a jedynym akcentem informującym o tym, że autorem jest "ten ktoś", było pozostawienie np. śladu odbitej ręki lub kartki z jej odciskiem i dopiskiem "NR". Co ciekawe, akcja miała już swoje początki wcześniej, ale od momentu publikacji artykułu, zaczęła zataczać coraz szersze kręgi.
W ramach akcji Wytwórnia Filmów Oświatowych w Łodzi zaczęła realizować materiały w postaci krótkich filmów edukacyjnych, skierowanych do młodzieży. Jednym z materiałów "Niewidzialnej ręki" był nakręcony w 1958 lub 1959 roku film, na którym ujęto fragmenty Gniezna. Powstał on pod okiem reżysera i scenarzysty Wojciecha Fiwka, który wziął na warsztat całą tematykę wspomnianej akcji.
Uwaga - fabuła filmu!
Film otwiera scena na dziecińcu przy ul. 3 Maja, gdzie jeden z grupy chłopców rozrabia i z nudów strzela z procy. Po chwili pokazuje się również ujęcie z chłopcami, którzy palą papierosy w rumowisku. Ich "zabawy" przerywa interwencja Niewidzialnej Ręki. Po chwili kadr pokazuje także warsztat stolarski, z którego zniknęły pędzle, a w ich miejscu znajduje się obietnica ich oddania po pewnym czasie. Później akcja przenosi się do wiatraka stojącego na os. Winiary, w którym grupa uczestników NR planuje akcję - chcą naprawić i pomalować pożyczonymi pędzlami jedną z klatek dla królików w pewnym gospodarstwie. Po wykonaniu zaplanowanej akcji w środku nocy i pozostawieniu "podpisu Niewidzialnej Ręki", nieznany sprawca włamuje się do klatki i kradnie zwierzęta. Nazajutrz milicjant w obecności poszkodowanych spisuje protokół, oceniając iż złodziejami są sprawcy spod znaku "Niewidzialnej ręki". Chłopcy postanawiają ratować sytuację.
Następnie akcja przenosi się na gnieźnieńskie targowisko, gdzie pojawiają się uczestnicy nocnej akcji, którzy szukają sprawcy kradzieży. Jest tam również złodziej, który próbuje sprzedać kradzione króliki, ale na widok milicjantów chowa towar do worka i ucieka. Gonitwa młodych ochotników za przestępcą trwa po ulicach miasta i w końcu udaje im się go dopaść na składowisku beczek, gdzie zostaje związany, a króliki odzyskane. Chłopcy dzwonią na Milicję, by poinformować iż złodziej czeka na odebranie z miejsca zatrzymania, po czym sami znikają z królikami. Następnie scena wraca na gospodarstwo, gdzie Niewidzialna Ręka oddaje króliki w prawowite ręce.
Film został nakręcony na kilku ulicach w centrum miasta oraz prawdopodobnie na gnieźnieńskiej stacji kolejowej. W materiale zobaczyć można m.in. Zielony Rynek, Rynek, ul. Dąbrówki, Podgórną, Kaszarską, a także fragmenty ul. Warszawskiej czy Targowiska. Dla kogoś, kto dobrze zna układ ulic w centrum Gniezna gonitwa przedstawiona w filmie jest dość chaotyczna, gdyż bohaterzy przemieszczają się w dość nietypowy dla gnieźnianina sposób, jednak dla odbiorcy filmu spoza naszego miasta, na pewno nie robiło to żadnej różnicy. Niestety nie znamy prawdziwych nazwisk bohaterów filmu, ani nie wiemy czy byli z Gniezna. Być może ktoś ich zna lub rozpoznaje przypadkowe osoby, pojawiające się w produkcji - prosimy dać znać do redakcji.
Poniżej cały film, trwający 23 minuty, a pod nim spis czasowy najbardziej rozpoznawalnych ujęć z Gniezna. Zapraszamy do oglądania!
00:34 Dzieciniec przy ul. 3 Maja wraz z perspektywą kościoła pw. św. Michała Archanioła
03:32 Wiatrak na Winiarach, obecnie w tym miejscu znajduje się os. Włądysława Łokietka.
09:58 Targowisko - kilka ujęć, widać domy po północnej stronie placu oraz kamienice przy Bednarskim Rynku
12:04 Skrzyżowanie ul. Warszawskiej i Moniuszki
12:22 Rynek od strony wlotu z ul. Dąbrówki
12:25 ul. Dąbrówki
12:27 Rynek
12:30 ul. Dąbrówki
12:41 Zielony Rynek - bohaterzy akcji wybiegają w kierunku ul. Warszawskiej
12:51 ul. Podgórna - widać gmach sądu oraz po prawej balkony nieistniejącej tu już kamienicy
12:55 ul. Garbarska
12:58 ul. św. Wawrzyńca przy łączniku z ul. Kaszarską
13:05 ul. Kaszarska
13:36 Schody na Wzgórze Lecha od strony ul. Seminaryjnej - już nieistniejące
13:39 Prawdopodobnie tory do Rzeźni Miejskiej w Parku Miejskim
13:42 Prawdopodobnie kolejowa stacja rozrządowa w Gnieźnie
