Upadłość konsumencka jest swoistym rodzajem postępowania sądowego, z którego mogą skorzystać niewypłacalne osoby fizyczne. Niewypłacalność w tym przypadku oznacza, że osoba fizyczna - dłużnik - nie jest w stanie wykonywać swoich wymagalnych (tj. po upłynięciu terminu zapłaty) zobowiązań pieniężnych. Do warunków ogłoszenia upadłości konsumenckiej koniecznym jest również, by nie prowadziła aktualnie, a także w pewnym okresie przed złożeniem wniosku, działalności gospodarczej. W przeciwieństwie do upadłości przedsiębiorstw, głównym zadaniem upadłości konsumenckiej jest oddłużenie wnioskodawcy, a nie spłata wierzycieli.
Po spełnieniu warunków - istnienia ustawowych przesłanek oraz złożenia prawidłowo sformułowanego wniosku, a następnie ogłoszeniu upadłości przez sąd, upadły dłużnik ma obowiązek wydać syndykowi cały majątek, niezbędne dokumenty oraz wykonywać ciążące na nim zgodnie z przepisami prawa obowiązki.
Dłużnikowi licytuje się majątek stanowiący jego własność, zostawiając mu odpowiednie środki oraz ruchomości, by mógł przeżyć. Wskazać należy, iż osoba składająca wniosek o upadłość, nie zostanie pozbawiona dachu nad głową, w przypadku gdy jej mieszkanie wejdzie w skład masy upadłości. Sąd w takiej sytuacji wydzieli upadłemu kwotę odpowiadającą przeciętnemu czynszowi najmu w tej samej lub sąsiedniej miejscowości za okres od 12 do 24 miesięcy. Jeśli całego długu nie uda się pokryć w drodze licytacji, to sąd ustali harmonogram przez jaki czas, w jakiej wysokości i kiedy dłużnik ma nadal spłacać zobowiązania. Sąd decyduje czy i które długi można umorzyć, ustala plan spłaty pozostałych, może także zadecydować o sprzedaży domu czy mieszkania. Podczas obowiązującego okresu planu spłat wierzycieli, upadłemu nie zostanie zabrane całe wynagrodzenie za pracę, a jedynie jego część. Pozostała kwota ma zapewnić utrzymanie zarówno jemu, jak i jego najbliższym członkom rodziny.
Upadły musi pamiętać, że w postępowaniu upadłościowym dochodzi do likwidacji całego albo części jego majątku. Tak uzyskane środki przekazuje się na zaspokojenie roszczeń wierzycieli, którzy w określonym czasie zgłosili istnienie swoich wierzytelności. Jeśli upadły dłużnik będzie wywiązywać się z nałożonych obowiązków, to pozostała część zadłużenia może zostać umorzona. W czasie trwania postępowania wierzyciele nie mogą prowadzić egzekucji tych należności, które powstały przed ogłoszeniem upadłości. Po wykonaniu planu spłaty sąd oddłuża upadłego. Czasami nawet, z uwagi na okoliczności danego przypadku, sąd umarza zobowiązania całkowicie, bez obowiązku jakichkolwiek spłat.
Od dnia 1 stycznia 2016 roku wniosek o ogłoszenie upadłości powinien być złożony na formularzu, którego wzór został określony przepisami prawa. Opłata od złożenia wniosku wynosi jedynie 30,00 zł. Koszty postępowania pokryte zostają z masy upadłości, a w sytuacji, gdy majątek dłużnika nie wystarcza na pokrycie kosztów postępowania upadłościowego albo w masie upadłości brak jest płynnych funduszów na ich pokrycie - koszty te pokrywa tymczasowo Skarb Państwa.
Fakt złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości nie oznacza utraty całego majątku oraz pozbawienia wszelkich środków utrzymania. Ogłoszenie upadłości konsumenckiej, stanowi zatem szansę na uwolnienie się od ciążących na dłużniku zobowiązaniach pieniężnych i związanymi z zadłużeniem przeszkodami natury faktycznej i prawnej, utrudniającymi codzienne funkcjonowanie w społeczeństwie.
