Wystawa jubileuszowa "Via Musaei. Mente et Labore. 50 lat Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy" oraz "U źródeł chrześcijaństwa w Polsce - baseny chrzcielne z Ostrowa Lednickiego", otwarte zostaną 26 kwietnia o godzinie 11:00 w Małym Skansenie przy przeprawie na Ostrów Lednicki.
Na pierwszej wystawie przedstawione zostanie nie tylko 50 lat historii muzeum, ale opowiemy również o wcześniejszych dziejach badań na Ostrowie Lednickim i opiece nad tym miejscem, począwszy od XIX wieku i starań hrabiego Albina Węsierskiego, poprzez okres międzywojenny i czasy powojenne, kiedy to już z pełną świadomością przygotowywano się do utworzenia placówki muzealnej, której zadaniem ma być troska o dziedzictwo Ostrowa Lednickiego. Wystawa będzie opowiadać o rozmaitych aspektach dziejów muzeum. Na te aspekty składa się rozwój i rozbudowa placówki, działalność naukowa, odkrycia i badania, wydarzenia i imprezy kulturalne, ale także codzienność pracowników i zwiedzających. Jednym z celów wystawy jest ukazanie różnorodności działań muzeum. Na wystawie będą zaprezentowane unikalne materiały archiwalne, w znacznej części dotąd nie publikowane. Będą to materiały pochodzące z Archiwum Muzeum Pierwszych Piastów na Lednicy, ale także z innych instytucji i archiwów. Z całą pewnością do najciekawszych materiałów należy plan katastralny z I połowy XIX wieku z Ostrowem Lednickim, będący najstarszym znanym planem uwzględniającym tą wyspę, który będzie prezentowany po raz pierwszy na wystawie. Serdecznie zapraszamy.
Wystawa U źródeł chrześcijaństwa w Polsce – baseny chrzcielne z Ostrowa Lednickiego, to próba analizy tego odkrycia oraz poszukiwania odpowiedzi na pytanie o ich przeznaczenie. To spotkanie z przeszłością oraz dawnym światem jaki funkcjonował na wyspie Ostrów Lednicki w czasach, kiedy na ziemie Polski docierało chrześcijaństwo. Ostrów Lednicki stanowił wówczas jedno z najważniejszych centrów kształtującej się monarchii Mieszka I, gdzie powstał wyjątkowej architektonicznej klasy pałac oraz przeznaczony dla tego panującego kościół. W prywatnym kościele tego władcy umieszczono 2 zagłębienia (baseny). Te zagadkowe obiekty to formy szczególne i jedyne na naszych ziemiach. Jak dotąd nie natrafiono na nie nigdzie poza lednicką wyspą. Uznano je za urządzenia przeznaczone do chrztu. Basenom oraz budowli w której je umieszczono nadano architektoniczną formę krzyża przybieraną przez baptysteria (budynki przeznaczone do ceremonii chrzcielnych), kościoły – memorie oraz mauzolea i martyriony.
Symboliczne przesłanie oraz utrwalona w budowli Ostrowa Lednickiego idea krzyża i funkcje basenów łączą się z chrześcijańską inicjacją, dlatego wystawa rozwija wątki związane z początkami chrzcielnej liturgii oraz budowlami wznoszonymi nad miejscami chrztów. Ich dzieje sięgają głęboko w przeszłość oraz łączą się ze światem antycznego Wschodu, gdzie pojawiły się najstarsze instalacje chrzcielne, po czym stopniowo obserwujemy ich rozkwit (od IV w.), przemiany oraz renesans niektórych form w okresie karolińskim. Jaki zatem był początek historii związanej z chrzcielnymi urządzeniami (ich inicjacji, rozwoju i stopniowego zróżnicowania), której lednickie baseny są jednym z ostatnich ogniw, wystawa pokazuje w toku kolejnych odsłon – poprzez długie trwanie urządzeń chrzcielnych, od obiektów pod gołym niebem (sub divo), poprzez baseny w domach chrześcijan, formy czworo-sześcio-ośmio-boczne, promieniste, krzyżowe oraz okrągłe i beczkowe. Te wątki ekspozycji wzbogaca ukazanie symboliki łączącej się z formami chrzcielnych budynków oraz ich sadzawek. Inną z równie istotnych osi narracji stanowi związana z chrztem liturgia (ordo baptismalis) ukazana w perspektywie czasów od II do XII w. Prezentujemy zatem chrzcielny ryt znany z zapisów utrwalonych już w II w.n.e. (Justyn), jego późniejszy burzliwy rozwój i ogromne zróżnicowanie (IV w.), przemiany w czasach karolińskich oraz stopniowe ujednolicenie w nieco późniejszych Pontyfikałach (z X-XII w.). Wreszcie okoliczność, że baseny z Ostrowa Lednickiego zamykają ewolucję wgłębnych sadzawek przeznaczonych dla chrześcijańskiej inicjacji pozwala na ich nieco bliższe omówienie i nakreślenie ich znaczenia dla najwcześniejszego horyzontu historii naszego państwa i chrześcijaństwa. Ten fragment ekspozycji przybliża widzowi samą formę basenów, ich ścisły związek z najstarszą fazą kaplicy Mieszka I (2 poł. X w.), wskazuje na ich datowanie oraz szerszy kontekst i narosłe wokół nich kontrowersje, jak też odtwarza rozbudowaną chrzcielną liturgię jaka w basenach oraz ich otoczeniu miała miejsce.
Skala oraz ranga odkrytych na Ostrowie Lednickim obiektów jest przeogromna i przełamuje impas poznawczy związany z początkami chrześcijaństwa w Polsce. Odkrycie to pokazuje, że już u progu państwa oraz chrześcijaństwa Piastowie wznieśli wyszukaną sakralną budowlę w której wnętrze wbudowali urządzenia przeznaczone do chrztu. Rozmach tej realizacji czyni baseny oraz mieszczącą je kaplicę – baptysterium obiektem wyjątkowym. Wskazuje, że początki nowej religii na ziemiach Mieszka I łączą się obok grodów w Poznaniu, Gnieźnie i Gieczu również z lednicką rezydencją tego władcy. Specyficzna lokalizacja urządzeń chrzcielnych związanych z prywatnym kościołem panującego pozwala inaczej niż dotychczas spojrzeć na nie znane dotąd miejsce chrztu Mieszka I, które w świetle wyników prowadzonych na Ostrowie Lednickim badań można łączyć z tą zagadkową wyspą. Tym samym historie początków chrześcijaństwa w Polsce warto zdefiniować na nowo.
Mamy nadzieję, że prezentowana ekspozycja odpowie na szereg pytań i wątpliwości związanych z początkami chrześcijaństwa w Polsce i miejscem Ostrowa Lednickiego w tym procesie nakreślonym na tle rozwoju urządzeń chrzcielnych i związanej z chrześcijańską inicjacją liturgii oraz stanie się również narzędziem wiedzy na ten temat.
