NIK dokonał weryfikacji kilku jednostek samorządowych z terenu Wielkopolski, w tym dwa z naszego regionu - Starostwo Powiatowe oraz Urząd Gminy Gniezno. Kontrola była przeprowadzona na podstawie upoważnienia z października 2017 roku i zajęła się dwiema sprawami - kwestią funkcjonowania komórek, zajmujących się zarządzaniem kryzysowym w latach 2015 - 2017, a także w kolejnej części sporo uwagi poświęcono tematowi nawałnicy, która w godzinach wieczornych 11 sierpnia 2017 roku dokonała ogromnych zniszczeń w kilku gminach powiatu gnieźnieńskiego oraz w samym mieście.

Starostwo Powiatowe

O ile NIK nie miał zastrzeżeń co do prawidłowości postępowania w usuwaniu skutków nawałnicy i w temacie działań podejmowanych przez Starostwo Powiatowej (Powiatowe Centrum Zarządzania Kryzysowego), to jednak pojawiły się zastrzeżenia co do systemu przesyłania ostrzeżeń o zagrożeniach, który zdaniem kontrolujących okazał się nie w pełni efektywny: - Komunikat do urzędów gmin leżących na terenie Powiatu wysłany został jedynie za pomocą poczty elektronicznej (nie korzystano z telefaksu) i nie dotarł do dwóch gmin. Ponadto zaniechano niezwłocznego przekazania informacji o trwającej nawałnicy do Wojewódzkiego Centrum Zarządzania Kryzysowego (dalej: WCZK), co nie sprzyjało optymalnemu działaniu ogólnokrajowego systemu ostrzegania o zagrożeniach, w szczególności nie służyło możliwie niezwłocznemu, informowaniu mieszkańców terenów, na które nawałnica ta dopiero się przemieszczała. Pierwsza ze spraw została wyjaśniona z punktu widzenia Starostwa Powiatowego, jako kwestia natury technicznej, która do tej pory nie sprawiała żadnego problemu. W drugim przypadku oparto się na działaniach prowadzonych po rozpoczęciu posiedzenia sztabu kryzysowego w komendzie Państwowej Straży Pożarnej w godzinach wieczornych 11 sierpnia, gdzie informacja o aktualnej sytuacji do WCZK została przekazana przez zastępcę komendanta PSP, przez co uznano iż podobny telefon ze strony p.o. dyrektora Wydziału (który byłby tej samej treści), uznano za zbędny. 

Ponadto kontrolujący wnieśli sporo zastrzeżeń co do sposobu funkcjonowania PCZK, a dokładniej procedur oraz kierunków postępowania w przypadku zaistnienia sytuacji kryzysowej. Te aspekty wpłynęły na negatywną ocenę pracy tej jednostki. Niemniej w odpowiedzi z drugiej strony wskazano przy tym na zmiany (także personalne), jakie zachodziły w tym wydziale w owym czasie oraz wiele innych wątków, które wskazują na niedopatrzenia z poprzednich kadencji lub inną interpretację obowiązujących przepisów prawnych. 

Gmina Gniezno

Negatywną ocenę wystawiła Najwyższa Izba Kontroli Urzędowi Gminy Gniezno za okres 2015-2017, a odnosząc się do wspomnianej nawałnicy zawarto: - Podjęte przez Wójta działania z zakresu reagowania związane z wystąpieniem na terenie Gminy w dniu 11 sierpnia 2017 gwałtownej nawałnicy, nie wyczerpywały wszystkich możliwości ograniczania ryzyk dotyczących jej wtórnych skutków. Niezwołanie bezpośrednio po przejściu nawałnicy posiedzenia Gminnego Zespołu Zarządzania Kryzysowego, niezapewnienie całodobowego dyżuru w celu zapewnienia przepływu informacji oraz dokumentowania prowadzonych czynności, a także nieutworzenie punktu informacyjnego dla mieszkańców nie sprzyjało zapewnieniu optymalnego dostępu do szybkiej informacji o sposobach uzyskiwania pomocy przez poszkodowanych. Przypomnijmy iż o tym, jak w weekend 11-13 sierpnia funkcjonował (lub raczej nie) Urząd Gminy Gniezno, donosiliśmy swojego czasu, gdyż wielu mieszkańców oraz radnych gminnych miało sporo zastrzeżeń co do tego, jakie kroki (i w jakim tempie) podjęto po tym zdarzeniu.

Jak wskazano w wynikach kontroli, od momentu wejścia w życie ustawy o zarządzaniu kryzysowym w 2007 roku do momentu rozpoczęcia kontroli, wójt nie powołał Centrum Zarządzania Kryzysowego, a jedynie od 31 grudnia 2015 roku funkcjonował pięcioosobowy Zespół Zarządzania Kryzysowego, który pełnił rolę organu opiniodawczo-doradczego: - Od dnia powołania, Zespół ZK zebrał się jeden raz, w dniu 14 sierpnia 2017 r., a przedmiotem posiedzenia było omówienie zagadnień dotyczących nawałnicy z dnia 11 sierpnia 2017 r. Jak przedstawiono w dalszej części raportu, wójt argumentował iż poza sytuacją związaną z nawałnicą, do tej pory na terenie gminy nie występowały zdarzenia mające znamiona "kryzysowych". W dalszej części kontrolerzy NIK wnieśli sporo zastrzeżeń co do funkcjonowania zarządzania kryzysowego na terenie Gminy Gniezno, jak wadliwy Plan Zarządzania Kryzysowego, nieskonsultowanie jego treści z podmiotami ujętymi w tym dokumencie, a nawet nie ujęcie w charakterystyce zagrożeń kwestii nawałnic lub silnych wiatrów. Co więcej, wbrew obowiązkowi wynikającemu z ustawy, nie zapewniono możliwości całodobowego alarmowania członków Zespołu Zarządzania Kryzysowego. Poza tym brakowało szkoleń, ćwiczeń i treningów z zakresu zarządzania kryzysowego oraz regularnych spotkań zespołu, co wójt argumentował brakiem takiej konieczności. 

W kontekście pamiętnej nawałnicy ustalono iż 11 sierpnia 2017 roku o godzinie 13:09 PCZK przekazało pocztą elektroniczną ostrzeżenie meteorologiczne, które w toku ustaleń stwierdzono iż nie dotarło do dwóch miejsc - Urzędu Gminy Gniezno oraz Urzędu Miejskiego w Gnieźnie. Nie potrafiono stwierdzić, dlaczego to miało miejsce, gdyż do tej pory tego typu sytuacje się nie zdarzały.

Z udzielonych przez Wójta wyjaśnień wynika, że po uzyskaniu przez niego w dniu 11 sierpnia 2017 r. ok. godz. 21.40 telefonicznej informacji o katastrofalnych skutkach nawałnicy od Prezesa OSP w Mnichowie oraz od Sekretarza Gminy – Zastępcy Szefa Zespołu ZK, Wójt podjął decyzję o dokonaniu osobistych oględzin terenu Gminy. Z uwagi na nieprzejezdność dróg oraz problemy z oceną skutków nawałnicy związane z niedziałającym oświetleniem ulicznym, Wójt podjął decyzję o zakończeniu oględzin i powrocie do miejsca zamieszkania, pozostając jednocześnie w stałym kontakcie telefonicznym z prezesami OSP z terenu Gminy oraz z sołtysami, którzy informowali Wójta o wyrządzonych szkodach i postępach w usuwaniu skutków nawałnicy. W dniach 12-13 sierpnia 2017 r., po przywróceniu przejezdności dróg, Wójt osobiście zapoznawał się ze skutkami nawałnicy w miejscowościach północno-zachodniej części Gminy, które poniosły największe szkody - zawarto w raporcie. Jak wspomniano, jednym z budynków pozbawionych prądu wskutek nawałnicy był Urząd Gminy. O tym, że obiekt jest bez zasilania, przekazano wójtowi informację w poniedziałek 14 sierpnia o godzinie 7:15, a przywrócenie prądu nastąpiło o godzinie 8:30. Jednocześnie w niedzielę 13 sierpnia wójt poinformował członków Zespołu Zarządzania Kryzysowego iż spotkanie ww. odbędzie się w poniedziałek 14 sierpnia o 7:15. Tego też dnia powołano komisję ds. usuwania szkód i szacowania strat. W sumie wypłacono zasiłki celowe: do 6 tys. zł w ilości 382, do 20 tys. zł w ilości 93, do 100 tys. zł w ilości 4 i do 200 tys. zł w ilości 7. 

Jak dalej wskazano: - Wójt wskazał, że bezpośrednio po przejściu nawałnicy, w dniach 11-12 sierpnia 2017 r., pracownicy Urzędu (w tym członkowie Zespołu) nie przekazywali systemowo mieszkańcom Gminy informacji dotyczących sytuacji kryzysowej, a Wójt nie wyznaczył osoby do kontaktów z mediami, gdyż osobiście informował indywidualnie o wszystkich kwestiach związanych z nawałnicą. Jako źródło, z którego mieszkańcy mogli pozyskiwać wiedzę o sytuacji w związku z ww. wydarzeniem, wójt wskazał radio i internet.

Jako nieprawidłowość wskazano to iż wójt nie zwołał w trybie natychmiastowym posiedzenia zespołu, co ten uzasadniał faktem iż nie mogło się ono odbyć z powodu braku prądu w urzędzie i innych budynkach gminnych. Kontrolerzy zwrócili uwagę iż sam wójt stwierdził iż ten fakt ujawniono dopiero na trzeci dzień po zdarzeniu. 

Mimo nieprawidłowości wykrytych w temacie 11 sierpnia 2017 roku, kontrolerzy wystawili oceny pozytywne obu jednostkom w tej części prowadzonej kontroli - zarówno Urzędowi Gminy Gniezno oraz Starostwu Powiatowemu.