W ubiegÅ‚ym tygodniu w trakcie konferencji zapowiadajÄ…cej nadchodzÄ…cÄ… kolejnÄ… edycjÄ™ Dni Pary (zobacz wiÄ™cej: "NadjeżdżajÄ…" kolejne Dni Pary!), przekazano także informacje o otrzymaniu dość ciekawego zbioru dokumentów, dotyczÄ…cych gnieźnieÅ„skiego kompleksu kolejowego. MiaÅ‚ je przekazać czÅ‚onkom stowarzyszenia jeden z mieszkaÅ„ców, który dawniej pracowaÅ‚ na terenie stacji. Wówczas też umówiliÅ›my siÄ™, że zapoznamy siÄ™ z tym nietypowym prezentem, który jak siÄ™ okazuje - jest dość unikalny.
- Jeden z emerytowanych kolejarzy, który byÅ‚ dość wysoko postawionym urzÄ™dnikiem kolejowym, posiadaÅ‚ je w swoich zbiorach. StwierdziÅ‚, że jemu siÄ™ one do niczego nie przydadzÄ… i postanowiÅ‚ przekazać je w dobre rÄ™ce, dlatego trafiÅ‚y one do GnieźnieÅ„skiego Stowarzyszenia MiÅ‚oÅ›ników Kolei. DostaliÅ›my cztery ogromne paczki, zawierajÄ…ce różnego rodzaju dokumenty techniczne i mapowe, dotyczÄ…ce poszczególnych budynków, ich projektów oraz ukÅ‚adu torowego stacji - mówi Krzysztof Modrzejewski, prezes stowarzyszenia. Przekazane materiaÅ‚y obejmujÄ… okres od lat 20. XX wieku do koÅ„ca lat 50. i dotyczÄ… różnych elementów, zarówno instalacji wewnÄ…trz budynków, ukÅ‚adu sieci zasilania na stacji czy ogólnie sÄ… to mapy caÅ‚oÅ›ci kompleksu kolejowego. W przypadku tego ostatniego, najwiÄ™ksze wrażenie wywoÅ‚uje dÅ‚uga na 4,5 metra mapa caÅ‚ego ukÅ‚adu torowego stacji Gniezno - od semafora wjazdowego w rejonie ul. Dalkoskiej, aż po Arkuszewo - na tych 450 centymetrach zmieÅ›ciÅ‚o siÄ™ okoÅ‚o 4,5 kilometra dÅ‚ugoÅ›ci samej stacji: - Jest to mapa z 1958 roku, bÄ™dÄ…ca odpisem z lat wczeÅ›niejszych, która uwzglÄ™dnia wszystkie budynki powstaÅ‚e w trakcie II wojny Å›wiatowej w ramach programu rozbudowy Otto - mówi Krzysztof Modrzejewski. Na mapie zauważyć można kilka ciekawych rzeczy, które dla wspóÅ‚czesnych sÄ… raczej nieznane. MiÄ™dzy innymi dzisiejsza ul. Warszawska podpisana jest jako ulica... Stalina. TakÄ… nazwÄ™ nosiÅ‚a ona od 1945 roku do 1956. Dzisiejsza ul. Pocztowa podpisana jest jako ul. Zielona (przedwojenna nazwa, zmieniona na obecnÄ… w 1954 roku) oraz widoczna jest bocznica kolejowa do gazowni, która przecinaÅ‚a dzisiejsze skrzyżowanie ul. Pocztowej z ul. DworcowÄ…: - Jest to bardzo szczegóÅ‚owy plan, sÄ… na nim zaznaczone nawet miejsca, w których staÅ‚y lampy, oznaczenia stacyjne, gdzie jest nasyp, wykop czy kozioÅ‚ oporowy. Gdyby jakiÅ› modelarz zdecydowaÅ‚by siÄ™, żeby stworzyć makietÄ™ stacji, to jest to idealny wzór na jej wykonanie - mówi Krzysztof Modrzejewski. Widoczne sÄ… lokalizacje poszczególnych latarni, semaforów, przejść, pierwsze sygnalizatory Å›wietlne, a także rodzaje zwrotnic - mechaniczne i rÄ™czne.
Drugim ciekawym dokumentem jest także mapa gnieźnieÅ„skiej stacji kolejowej, jednak zostaÅ‚a ona sporzÄ…dzona najprawdopodobniej na przeÅ‚omie 1940 i 1941 roku. Na polecenie Niemców dokonano inwentaryzacji ukÅ‚adu torowego oraz caÅ‚ej pozostaÅ‚ej infrastruktury, a plan ten miaÅ‚ przede wszystkim sÅ‚użyć programowi przebudowy caÅ‚ego kompleksu w ramach wspomnianego programu Otto: - JeÅ›li poÅ‚ożymy tÄ™ mapÄ™ i tÄ™ z lat 50. to widać spore różnice miÄ™dzy nimi. Parowozownia jest dużo mniejsza i nie ma ogromnej hali od strony wiaduktu, nie ma zabudowy wzdÅ‚uż dzisiejszej ulicy SkÅ‚adowej, a sama droga idzie kilkanaÅ›cie metrów bliżej od swojego obecnego przebiegu, po terenie dzisiejszego kompleksu. Nie ma dużego zasieku wÄ™glowego z charakterystycznym żurawiem, ale za jest to mnóstwo maÅ‚ych zasieków, rozrzuconych po caÅ‚ej parowozowni. Widoczna jest maÅ‚a wagonownia jednostanowiskowa, potrójne rozjazdy, których nie stosowano po wojnie czy widać skrócony rozmiar stacji postojowej - na mapie niemieckiej ma ona kilkadziesiÄ…t centymetrów, a na mapie powojennej już dwa metry. Widać, jak bardzo rozbudowano stacjÄ™ w trakcie wojny - wyjaÅ›nia Krzysztof Modrzejewski. Na mapie z lat czterdziestych widać natomiast wybudowanÄ… już centralÄ™ telefonicznÄ… przy ul. Dworcowej, w której dziÅ› mieÅ›ci siÄ™ rentgen i apteka - to pierwszy budynek postawiony przez Niemców w trakcie okupacji, choć jeszcze nie w ramach programu Otto.
Wiele pozostaÅ‚ych map obejmuje poszczególne elementy stacji, m.in. ciÄ…g oporzÄ…dzania parowozów czy fragmenty wykonywanych wówczas inwestycji czy projekty samych budynków. WÅ›ród nich sÄ… hale, obiekty administracji i pomieszczenia socjalne personelu lokomotywowni czy różne instalacje - m.in. ogrzewania wody, rozprowadzenia gazu ziemnego oraz wodociÄ…gu czy systemu napowietrzania kanaÅ‚ów rewizyjnych: - PozwalaÅ‚o to pracujÄ…cym pod parowozem mechanikom oddychać Å›wieżym powietrzem, które byÅ‚o wdmuchiwane przez tÄ™ instalacjÄ™. Widać, jak bardzo nowoczesne byÅ‚y stosowane tu rozwiÄ…zania - tÅ‚umaczy Krzysztof Modrzejewski. Na charakterystycznym, niebieskim papierze technicznym zobaczyć można projekt warsztatu uczniów, powstaÅ‚ego w 1921 roku: - To piÄ™knie wykaligrafowany dokument, pokazujÄ…cy co, gdzie i w jakim celu miaÅ‚o siÄ™ znaleźć w tym budynku. Widać tu caÅ‚y ukÅ‚ad pomieszczeÅ„ oraz jakie urzÄ…dzenia miaÅ‚y tam siÄ™ znaleźć. Innym ciekawym projektem jest powojenny rysunek, pokazujÄ…cy plan powstania garażu dla furgonetki Warszawa - opowiada prezes stowarzyszenia.
Dokumentów przekazanych na rzecz organizacji jest kilkadziesiÄ…t - jedne sporych rozmiarów, a inne zupeÅ‚nie niewielkie. Wszystkie jednak majÄ… pewnÄ… wartość historycznÄ… i mogÄ… przysÅ‚użyć siÄ™ powiÄ™kszeniu wiedzy nie tylko o samej parowozowni, ale także edukacji o rozwoju kolejnictwa. DziaÅ‚acze zamierajÄ… je w przyszÅ‚oÅ›ci zinwentaryzować, zeskanować i w miarÄ™ możliwoÅ›ci także wyeksponować. Te, które sÄ… w najlepszym stanie, majÄ… zostać zaprezentowane w trakcie nadchodzÄ…cych Dni Pary. Aby jednak uratować dokumenty przed dalszym niszczeniem, bÄ™dÄ… na pewno potrzebowali wsparcia - tak, by uratować ParowozowniÄ™ przed zniszczeniem chociażby i w takiej formie.