Na cmentarzu Å›w. Piotra znajdujÄ… siÄ™ dwa pomniki – jeden, najczęściej nawiedzany przez mieszkaÅ„ców, upamiÄ™tnia powstanie wielkopolskie i polegÅ‚ych w nim gnieźnian. Drugi jest mniej znany, choć jego symboliczność jest równie ważna. Niestety, jego stan jest coraz gorszy, a ostatnio zostaÅ‚ także otoczony taÅ›mami, aby dla wÅ‚asnego bezpieczeÅ„stwa, nikt do niego nie podchodziÅ‚.
Monument zostaÅ‚ odnowiony w 2000 roku staraniem Towarzystwa MiÅ‚oÅ›ników Gniezna, które wystÄ…piÅ‚o do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków o renowacjÄ™ obiektu, który wówczas też wymagaÅ‚ ratunku. Jak siÄ™ jednak można byÅ‚o przekonać po kilku latach, prace byÅ‚y poprowadzone maÅ‚o starannie, gdyż pierwsze pÄ™kniÄ™cia pojawiÅ‚y siÄ™ w 2007 roku.
Obecnie stan jest coraz gorszy, jednak jak zapewniÅ‚ nas ks. Jan Kasprowicz, proboszcz parafii katedralnej, sprawa trafiÅ‚a już do odpowiednich organów: - Na razie wystÄ…piliÅ›my do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Poznaniu z programem konserwatorskim i wyrażeniem zgody na prowadzenie prac. JednoczeÅ›nie parafia zwróciÅ‚a siÄ™ do urzÄ™du konserwatorskiego o przyznanie dotacji i teraz oczekujemy, jaka bÄ™dzie decyzja konserwatora - przekazaÅ‚. Takie postÄ™powanie jest konieczne z tego wzglÄ™du, że cmentarze jako obszary podlegajÄ…ce strefie ochrony konserwatorskiej, podlegajÄ… WKZ.
Ceglany obelisk zostaÅ‚ ustawiony w 1832 roku w celu upamiÄ™tnienia niwelacji i „oczyszczenia” dotychczasowego cmentarza, co oznaczaÅ‚o w skrócie ekshumacjÄ™ wszystkich spoczywajÄ…cych tu od wieków szczÄ…tków i pochowanie ich w jednym miejscu, wÅ‚aÅ›nie pod obeliskiem. Konieczność takiego dziaÅ‚ania wynikaÅ‚a z faktu, że dotychczasowy cmentarz (wówczas niewielki) byÅ‚ po prostu przepeÅ‚niony. Dotychczasowa parafia Å›p. Piotra i PawÅ‚a, istniejÄ…ca tu od XIII wieku, zostaÅ‚a przejÄ™ta w 1805 roku przez KatedrÄ™. Cmentarz otaczajÄ…cy Å›wiÄ…tyniÄ™, zostaÅ‚ w 1829 roku powiÄ™kszony o obszar dotychczasowych ogrodów proboszczowskich i wówczas dokonano niwelacji, której zwieÅ„czeniem byÅ‚o postawienie obelisku. W 1889 roku pomnik zostaÅ‚ odnowiony przez mieszkaÅ„ców Gniezna.
