Miarowy krok wojskowych butów, szum jadÄ…cych rowerami niemieckich żoÅ‚nierzy oraz rumor licznych ciężarówek i wozów bojowych zbliżaÅ‚ siÄ™ z trzech stron – Å»nina, KÅ‚ecka i WrzeÅ›ni. Zgodnie z ustalonymi dzieÅ„ wczeÅ›niej warunkami poddania miasta, Wehrmacht przekroczyÅ‚ granice Gniezna o godzinie 10 rano. Zanim jednak do tego doszÅ‚o, informacja o sytuacji w rejonie doszÅ‚a już do mieszkaÅ„ców.
Wszyscy, którzy mieli coÅ› na „sumieniu” przeciwko dawnemu pruskiemu zaborcy, ukrywali Å›lady swojej dziaÅ‚alnoÅ›ci. Chodzi o byÅ‚ych powstaÅ„ców wielkopolskich, żoÅ‚nierzy, oficerów na emeryturze itd. ZaczÄ™to chować wszelkie Å›lady dziaÅ‚alnoÅ›ci – bagnety, pamiÄ…tkowe szable, karabiny, mundury, ordery, dokumenty itd. Do legend miejskich przeszÅ‚y opowieÅ›ci pracowników melioracji, którzy po latach w trakcie oczyszczania jezior, rowów i stawów wyciÄ…gali z dna pordzewiaÅ‚e, ww. przedmioty. Ukryto listy z nazwiskami byÅ‚ych powstaÅ„ców wielkopolskich, a ci co bardziej zapobiegliwi, znajÄ…c gorliwość Niemców, zaczÄ™li uchodzić z miasta lub zaczynali siÄ™ ukrywać.
Wkroczenie Niemców do Gniezna 11 wrzeÅ›nia 1939 roku byÅ‚o ustalone z miejscowym Komitetem Obywatelskim, a dokÅ‚adniej z ks. mjr. Mateuszem ZabÅ‚ockim (zob. cz. 2 artykuÅ‚u). WchodzÄ…cy do miasta żoÅ‚nierze Wehrmachtu mieli zastać spokój i być czÄ™stowani wodÄ…, a wszelka broÅ„ miaÅ‚a być zÅ‚ożona na rogatkach miasta. O 10 rano na ulicach witali ich jednak tylko niemieccy mieszkaÅ„cy miasta, którzy już bez obaw manifestowali swojÄ… przynależność narodowÄ…. Jeszcze tego samego dnia wÅ‚adzÄ™ w mieÅ›cie objÄ…Å‚ komendant wojskowy. Bicie dzwonów w koÅ›ciele ewangelickim (obecnie garnizonowy) obwieszczaÅ‚o zajÄ™cie miasta, a wkrótce triumfalnie zawisÅ‚a na nim flaga ze swastykÄ…. StojÄ…cy na wieży przedstawiciele SA pozdrawiali Gniezno hitlerowskim gestem. RozpoczynaÅ‚ siÄ™ czas okupacji.
Okupacji zapisanej krwiÄ… mieszkaÅ„ców Gniezna i caÅ‚ego regionu, zsyÅ‚kami na roboty do Rzeszy, do obozów zagÅ‚ady, Generalnego Gubernatorstwa. DoszÅ‚o do likwidacji gminy żydowskiej, doprowadzano do niszczenia Å›ladów polskoÅ›ci oraz zmuszano do niewolniczej pracy. OÅ›rodkami bestialstwa byÅ‚ UrzÄ…d Policji Kryminalnej przy ul. Sienkiewicza 28, siedziba SS (budynek Policji), Gestapo przy ul. Sobieskiego 12, sÄ…d i wiÄ™zienie przy ul. FranciszkaÅ„skiej, obóz przesiedleÅ„czy na terenie Garbarni przy ul. WrzesiÅ„skiej, oraz wiele innych instytucji, a także miejsc publicznych, w których Polacy byli mordowani, katowani, bici i poniżani. Wszystko trwaÅ‚o do stycznia 1945 roku, kiedy to jeden system totalitarny zostaÅ‚ wyparty przez inny.
Część 1: http://www.gniezno24.com/wywiady/item/2423-pamietny-wrzesien-1939-r-cz-1
Część 2: http://gniezno24.com/component/k2/item/2449-pamietny-wrzesien-1939-cz-2